تاریخچه
گیاه گشنیز یکی از قدیمیترین گیاهانی است که مصرف آن در متون باستانی هم به ثبت رسیده است. این گیاه از ابتدا در هند، مصر، ایران، خاورمیانه و مناطقی از اروپا وجود داشته است. هندیها در مراسم مذهبی خود از این گیاه استفاده میکردند. همچنین فراعنه مصر در معطر کردن مقبرهها و مومیایی کردن فرعونها، گیاه گشنیز را به کار میبرند. چرا که به نظر مصریان باستان، گشنیز یک گیاه مقدس بوده است. حتی در متون باستانی نوشته شده که قوم بنیاسرائیل از گشنیز و دانه گشنیز در مسیر مهاجرت خود بهره برده و آن را یک گیاه مقوی میدانستند.
در ایران علاوه بر این که گشنیز ماده اصلی بعضی از غذاها بوده، برای معطر کردن ترشیها هم کاربرد گستردهای داشته است. حتی در بعضی از مناطق ایران، از این ادویه برای تهیه انواع نان و شیرینی استفاده میکردهاند. نان کماج کرمان و یا کاچی شیراز دو نمونه استفاده از تخم گشنیز در نانهای ایرانی است.
اگر بخواهیم علت شهرت تخم گشنیز را در تمام جهان و حتی در عصر باستان نام ببریم، باید به خاصیت درمانی آن اشاره کنیم. پودر تخم گشنیز به شدت میکروبکش است و در زمان شیوع بیماریهایی مانند اسهال خونی و وبا که در فصلهای گرم مرگومیر زیادی را به دنبال داشته، به کار میرفته است. در واقع در آن زمان از تخم گشنیز به عنوان یک درمان سریع و قاطع برای این نوع بیماریها استفاده میشده است.
همچنین در آن زمان عفونتهای دهان و دندان را با جویدن دائمی تخم گشنیز برطرف میکردهاند و معتقد بودهاند که هم به سلامتی دهان و دندان کمک میکند و هم دهانشان را خوشبو خواهد کرد.
خواص
همانطور که در تاریخچه تخم گشنیز بیان کردیم، این محصول به دلیل دارا بودن خواص دارویی، مشهور شده است. اگر بخواهیم این خواص را فهرست کنیم، شامل موارد زیر میشود:
- آنتیاکسیدان و ضدسرطان قوی
- تامین ویتامین K مورد نیاز بدن
- پیشگیری از بیماریهای قلب
- برطرف کردن عفونت و التهاب
- کنترل قند خون
- برطرف کردن بیماریهای پوستی
- تقویت موها
- کمک به هضم بهتر غذا
- کمک به کاهش وزن
- تقویت سیستم ایمنی بدن
روش استفاده
دانههای گشنیز طیف وسیعی از کاربردهای خوراکی و دارویی را داراست. این محصول به صورت دانه درسته عرضه میشود و بهتر است برای هر بار مصرف همان لحظه آسیاب شود. به این ترتیب بهترین عطر و طعم از این دانه مقوی به دست میآید.
موارد استفاده از دانه گشنیز عبارتند از:
طعمدهنده به غذا
دانه گشنیز معمولاً به عنوان ادویه و طعمدهنده در غذاهای مختلف استفاده میشود. این محصول طبع گرم و طعم مرکباتی با کمی مزه آجیل دارد، که آن را به یک افزودنی همهکاره برای بسیاری از غذاها تبدیل کرده است. دانههای گشنیز آسیابشده، اغلب در مخلوط ادویهها، پودر کاری، مرینیت گوشت و مرغ، طبخ سبزیجات و انواع خورش کاربرد دارد.
تهیه پودر کاری و ماسالا
دانههای گشنیز یک عنصر کلیدی در پودر کاری است. پودر کاری ترکیبی از ادویههای مورد استفاده در غذاهای هندی و آسیای جنوبی است. این دانه همچنین در ماسالا که مخلوط ادویههایی هستند، که برای طعم دادن به کاری، خورشها و دیگر غذاها استفاده میشود، کاربرد دارد.
انواع ترشی
از دانههای گشنیز معمولاً در تهیه ترشی و یا برای نگهداری میوهها و سبزیجات برای طولانی مدت استفاده میشود. این دانه علاوه بر این که طعم منحصر به فردی به میوه و سبزیجات میبخشد، به بهبود فرآیند نگهداری نیز کمک میکند.
پخت نان و شیرینی
دانههای گشنیز آسیاب شده را میتوان برای افزودن طعم گرم و معطر به نان، کیک، کلوچهها و انواع شیرینی استفاده کرد. بیشتر اوقات در دستورپختهایی که مرکبات، پوست لیمو یا پرتغال دارند، از این محصول هم استفاده میشود.
دمنوش
دانههای گشنیز را میتوان در آب در حال جوش دم کرد تا یک دمنوش گیاهی تسکیندهنده تهیه شود. این دمنوش دارای خواص گوارشی است و معمولاً بعد از غذا برای کمک به هضم بهتر مصرف میشود.
داروهای گیاهی
از دانههای گشنیز در تهیه داروهای گیاهی سنتی برای بیماریهای مختلف استفاده میشود. این دانه برای هضم غذا، رفع نفخ معده و خواب باکیفیت عالی است.
رایحهدرمانی
عطر دانه گشنیز به دلیل خواص آرامبخش خود در رایحهدرمانی استفاده میشود. این دانه در دیفیوزرها یا در روغنهای ماساژ برای کاهش استرس استفاده میشود.