در این مطلب می‌خوانید:
اگر حتی نظافت شخصی کودکتان بدون عیب و نقص است و خودتان هم در زمینه بهداشت سخت‌گیر هستید، باز هم خارش طولانی مدت می‌تواند نشانه شپش باشد. البته لازم نیست نگران باشید؛ چرا که شما در مبارزه با این مشکل تنها نیستید. هر سال میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به شپش سر مبتلا می‌شوند و بیشتر این افراد، کودک هستند. در واقع هر بچه‌ای که به مدرسه می‌رود، ممکن است به شپش مبتلا شود. این حشره خاص به راحتی در مدارس از سر یک کودک به سر کودک دیگر منتقل شده و همه را درگیر می‌کند. بنابراین اگر یکی از بچه‌های کلاس مدرسه به شپش مبتلا شود، بدون شک بقیه کلاس هم درگیر می‌شود. شپش سر در کودکان بین 3 تا 11 سال شایع است و اغلب دختران بیشتر از پسران درگیر می‌شوند. این حشره در همه انواع موها زندگی می‌کند، چه موهای فرفری و مجعد، چه در موهای خیلی صاف یا معمولی.
اگر شما هم به این مشکل برخورده‌اید، باید بدانید که در چنین شرايطی چه کاری می‌توانید انجام دهید. در ابتدا لازم است شپش را بهتر بشناسید و از همه ویژگی‌های آن سردرآورید. پس از آن درباره پیشگیری و درمان شپش در کودکان به شما آموزش می‌دهیم.
علت شپش در کودکان
شپش حشرات بسیار کوچکی هستند، که به‌سختی می‌توانید آن‌ها را ببینید. شپش بالغ فقط به اندازه یک دانه کنجد حجم دارد. این حشره برای زنده ماندن باید در کنار پوست باشد. در واقع گرمای پوست شما مکان مناسبی برای زندگی حشره‌ها است. وقتی شپش‌ها شروع به زندگی در مو و پوست سر می‌کنند، همزمان تخم‌گذاری هم انجام می‌شود. شپش می‌تواند تا 30 روز روی سر فرد زنده بماند و روزی ۸ تخم بگذارد. شپش‌ها تخم‌شان را به تکه‌های مو نزدیک به پوست سر متصل می‌کنند. درباره علت سرایت این بیماری باید بدانید که:
- شپش سر می‌خزد اما نمیتواند بپرد یا پرواز کند. شپش سر کودکان اغلب از طریق تماس مستقیم سر به سر از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند و اغلب در یک خانواده یا در بین کودکانی که در مدرسه تماس نزدیک دارند یا بازی می‌کنند، بیشتر شایع است.
- این نوع حشرات ممکن است از طریق وسایل شخصی مانند کلاه و روسری و لوازم جانبی شانه، حوله و سرپوش از فردی به فرد دیگر سرایت کنند.
- حتی کمد مدرسه می‌تواند به عنوان وسیله نقلیه برای پخش شپش عمل کند.
- حیوانات خانگی مانند سگ و گربه نقشی در پخش شپش ندارند.
علائم شپش در کودکان
اگر یک حباب بیضی شکل کوچک روی تار موهایتان ببینید، به احتمال زیاد تخم شپش است. اگر این تخم‌های کوچک زرد، خرمایی یا قهوه‌ای هستند، حشره هنوز داخل آن‌ها است. اما اگر تخم‌ها سفید یا بی‌رنگ و شفاف هستند، شپش‌ها از آن خارج شده‌اند. شپش‌های 6 هفته‌ای روی پوست سر شما ممکن است جلب توجه کنند. اما در غیر اینصورت اغلب به سختی قابل تشخیص هستند.
این حشرات کوچک هستند، از نور اجتناب کرده و به سرعت حرکت می‌کنند. همچنین باید بدانید این حشرات بیشتر در اطراف گوش‌ها دیده می‌شوند و در خط موی گردن راحت‌تر تشخیص داده می‌شوند.
دیگر نشانه‌های شپش سر کودکان عبارتند از:
خارش
اولین نشانه رایج شپش سر خارش است. خارش، پوست سر و گردن و گوش را درگیر می‌کند. این خارش طولانی‌مدت و مزمن است.
زخم و التهاب
خاراندن پوست سر می‌تواند منجر به برآمدگی‌های کوچک قرمز رنگی شود که گاهی ممکن است با باکتری‌ها عفونی شوند.
وجود تخم‌های چسبیده به ساقه و ریشه مو
یک راه مهم برای تشخیص تخم شپش این است که به سختی به ساقه و ریشه مو می‌چسبد. میزان مقاومت این تخم‌ها روی ساقه مو به اندازه‌ای است که باید ناخن‌های دو انگشت را از دو طرف روی تخم فشار داده و آن را تا نوک تار مو بالا بکشید.
عوارض شپش در کودکان
شپش‌ها معمولا به خودی خود عوارض جدی ندارند. با اینحال عوارض زیر را می‌توان برای شپش کودکان در نظر گرفت:
خارش
با حضور اولین شپش روی سر کودک، خارش شروع می‌شود. این خارش می‌تواند سرتاسر پوست سر را درگیر کند، اما بیشترین شدت خارش پشت سر و اطراف گوش احساس می‌شود. خارش شپش می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد، تا جایی که کودک شما نتواند آن را تحمل کند.
زخم سر
اگر خارش پوست سر شدید باشد، ممکن است پوست در اثر خاراندن زیاد زخم شود. همچنین در موارد خیلی شدید و البته نادر، خود شپش باعث زخم شدن پوست سر می‌شود.
عفونت
در صورت زخم شدن پوست سر، احتمال ایجاد عفونت هم در این ناحیه وجود دارد.
درمان خانگی شپش در کودکان
شما با استفاده از تنها یکی از راه‌های زیر نمی‌توانید مشکل شپش را حل کنید. به‌طور معمول مجموعه‌ای از درمان‌ها برای خلاص شدن از شر شپش و پاکسازی کامل پوست سر لازم است. به عبارتی شما باید حمله همه جانبه‌ای به این حشره‌های قدرتمند داشته باشید، تا فرصت پخش شدن را از آن بگیرید. مؤثرترین روش‌های رفع شپش کودکان عبارتند از:
کوتاه کردن موها
شپش برای زنده ماندن نیاز به یک میزبان انسانی دارد. بنابراین کوتاه کردن موها تا جایی که امکان دارد، شرایط زیست شپش را بر هم می‌زند. به علاوه کوتاه کردن موها، به شما امکان می‌دهد به ریشه موها دسترسی بهتری داشته و شپش‌ها را شناسایی و دفع کنید.
دارو درمانی
اگر کودکی شپش دارد، بزرگسالان باید کرم یا لوسیون مخصوص دارویی تهیه کنند، تا شپش ها را از بین ببرند. داروها را باید درست مطابق دستورالعل آن استفاده کنید.
شامپوی ضد شپش
همه داروخانه‌ها شامپوی ضد شپش دارند. شما ابتدا باید با استفاده از شامپو موهای کودک خود را بشویید. سپس بخشی از درمان شانه کردن موها با یک شانه دندانه ریز برای از بین بردن تخم‌ها است. شامپو معمولاً بلافاصله شپش را می‌کشد، پس خارش باید ظرف چند روز از بین برود. اما ممکن است لازم باشد طی 7 تا 10 روز، این فرآیند تکرار شود، تا شپش‌های جدیدی که ممکن است از زمان اولین درمان رشد کرده باشند، از بین بروند. پس از شستن با شامپوی دارویی، موهای خود را خشک کنید زیرا می‌توانند حاوی مواد قابل اشتعال باشند.
دفع حشرات و تخم‌ها با دست
برای ایجاد بیشترین تأثیر، باید شپش‌ها را با دست از بین ببرید. هر روز چند بار در آفتاب موها و پوست سر کودکتان را بررسی کنید. اگر حشره دیدید، آن را جدا کنید. اگر تخم حشره دیدید، باید با ناخن یا شانه مخصوص آن را از ساقه مو جدا کنید. تخم‌ها خیلی سخت به ساقه مو می‌چسبند و باید با فشار زیاد آن‌ها را جدا کنید. در آفتاب هم نور کافی برای شناسایی تخم‌ها وجود دارد و هم حشره‌ها به حرکت درآمده و گرفتنشان راحت‌تر است.
کمک گرفتن از متخصص
مراجعه به پزشک گاهی بهترین گزينه است. گاهی اوقات خلاص شدن از شر شپش‌ها برای شما دشوار است. اگر با پزشک صحبت کنید، داروهای قوی‌تر و درمان‌های دیگری وجود دارد که ممکن است پزشک تصمیم بگیرد از آن‌ها استفاده کنید.
توصیه‌هایی برای پیشگیری و درمان شپش
اگر این حشره آزاردهنده کودک شما را هم مبتلا کرده است، لازم است نکات زیر را مد نظر داشته باشید:
- شپش می‌تواند خجالت‌آور باشد، اما باید بدانید که هر کسی می‌تواند مبتلا شود، حتی تمیزترین بچه کلاس کوک شما. با این وجود، نظافت شخصی می‌تواند کمک کننده باشد. پس هر روز یا حداقل پنج بار در هفته موهای خود را بشویید و حمام کنید.
- به کودک خود بیاموزید که اگر دوستش شپش دارد، به شپش‌ها فرصتی برای سرایت ندهد. يعنی باید از قرار دادن سرشان در کنار هم یا به اشتراک گذاشتن وسایلی که ممکن است حاوی شپش باشد، پرهیز کنند.
- شپش‌ها نمی‌توانند بپرند یا پرواز کنند، وقتی سر فرد مبتلا لمس می‌شود یا وقتی که لباس‌های مشترک، شانه‌ها، برس‌ها، هدبندها و ملافه‌ها را به اشتراک می‌گذارند، در صورتی که شپش روی هر یک از اینها گیر کرده باشد و آن چیز به سر شخص دیگری برخورد کند، پخش می‌شود.
- بچه‌ها از فاصله نزدیک با هم بازی می‌کنند و اغلب چیزهای بیشتری نسبت به بزرگسالان به اشتراک می‌گذارند. پس بهتر است در فصل مدارس، مدام موها و پوست سر کودکتان را بررسی کنید.
- به عنوان والدین یک کودک، به فرزندتان یاد دهید که اگر سرشان احساس خارش می‌کند، هرچه زودتر به بزرگسالان بگویند. به ویژه اگر می‌دانند که بچه‌های دیگر کلاس یا مدرسه فرزندتان شپش داشته‌اند، باید به والدینشان اطلاع دهند.
- هر چه زمان بیشتری از ابتلا به شپش گذشته باشد، شما خارش بیشتری خواهید داشت.
- در مراحل اولیه اغلب والدین یا مسئول بهداشت مدرسه می‌توانند شپش‌های سر را فقط با جست‌وجوی شپش‌ها در مو تشخیص دهند.
- اگر چه شپش‌ها تنها ۱ تا ۲ روز روی سر انسان زنده می‌مانند، ایده خوبی برای بزرگسالان است که تمام لباس‌ها، وسایل شخصی و حیوانات عروسکی کودک خود را در آب خیلی داغ بشویند. هر وسیله‌ای را که فکر می‌کنید آلوده به شپش یا تخم شپش است، در کیسه‌های دربسته به مدت 2 هفته نگه دارید تا شپش‌ها از بین بروند.
- روزی چند بار همه‌جا را با جاروبرقی تمیز کنید، هم روی فرش و مبلمان و هم حتی صندلی ماشین را.