در این مطلب می‌خوانید:
خارش سر یک مشکل رایج است که به دلایل مختلف ایجاد می‌شود. اما دلیل خارش سر هر چه که باشد، این شرایط گاهی غیرقابل تحمل می‌شود. خوشبختانه راهکارهای ساده‌ای وجود دارد که بوسیله آن می‌توان خارش پوست سر را در خانه درمان کرد. پس برای اینکه بدانید خارش سر شما چه علتی دارد و چگونه درمان می‌شود، بندهای بعدی را با دقت بخوانید.
علت خارش سر چیست؟
پوست سر شما از دیگر مناطق بدنتان نازک‌تر و احتمالاً حساس‌تر است. از طرفی شامپو، نرم‌کننده و دیگر محصولات مو دارای موادی هستند که می‌توانند واکنش‌های آلرژیک را در پوست سر شما تحریک کنند. حتی مواد طبیعی نیز ممکن است عامل خارش و حساسیت پوست سر شود. اما جدای از اثرات مخرب محصولات شیمیایی، مهم‌ترین عوامل خارش پوست سر عبارتند از:
شوره سر
این بیماری شایع باعث خارش پوستی، خشک و پوسته پوسته شدن پوست سر می‌شود. پس اگر خارش سر دارید، دنبال پوسته های سفید بر روی مو یا لباس خود باشید. شوره سر مزمن یا مسری نیست، اما می‌تواند آزار دهنده باشد. اگر به دنبال درمان شوره سر هستید بدانید که در بیشتر افراد شامپو مخصوص شوره سر و پوست سر این مشکل را تحت کنترل خود درمی‌آورد. شوره سر شدید به عنوان درماتیت سبورئیک شناخته می‌شود.
شپش موی سر
این حشرات کوچک بالدار روی سر و گردن بیمار زندگی می‌کنند و باعث خارش قابل توجهی در این ناحیه می‌شوند. شپش‌ها از خون انسان تغذیه کرده و تخم‌های خود را در پایه شافت مو قرار می‌دهند. این حشرات با خزیدن جا به جا می‌شوند و می‌توانند بسیار مسری باشند. به خصوص هنگامی که شما در تماس نزدیک با فرد مبتلا هستید و یا از حوله، شانه، بالش و مواردی از این دست به صورت مشترک استفاده می‌کنید، احتمال درگیری شما هم وجود دارد.
بیماری فولیکولیت
مو از فولیکول‌های واقع در پوست رشد می‌کند. اگر یک فولیکول دچار عفونت باکتریایی یا قارچی شود، ملتهب و تحریک‌پذیر نیز خواهد شد. این بیماری به نام فولیکولیت شناخته شده و می‌تواند به فولیکول‌های دیگر گسترش یابد. این شرایط اغلب باعث ایجاد آکنه، خارش و درد می‌شود. فولیکولیت خفیف ممکن است طی چند روز بدون درمان خاص برطرف شود. اما در موارد حاد از داروی آنتی بیوتیک یا ضد قارچ در درمان این بیماری استفاده می‌کنند.
پسوریازیس پوست سر
پسوریازیس یک بیماری مزمن خود ایمنی است که باعث ایجاد لکه های قرمز و پوسته پوسته بر روی پوست می‌شود. حدود نیمی از افرادی که به این بیماری دچارند، بر روی سر خود احساس خارش دارند. داروهایی برای این بیماری وجود دارد که توسط پزشک داروخانه نیز تجویز می‌شود. اما اگر این داروها مؤثر نبودند، یک متخصص پوست می‌تواند درمان های قوی تری را تجویز کند.
اختلال عصبی در پوست سر
تا به حال تصادف رانندگی یا آسیب دیدگی گردن داشته اید؟ معمولاً منطقه آسیب‌دیده علاوه بر دردناک و سوزناک بودن، خارش نیز دارد. این خارش مربوط به عصب پوست سر است. آرتریت و بیماری دیسک دژنراتیو در گردن، تمام حواس را در بخش بزرگی از پوست سر توزیع می‌کند و احساس ناراحت کننده‌ای را بر روی پوست سر ایجاد می‌کند. این حالت معمولاً به عنوان خارش تعبیر می‌شود.
خشکی و اگزما
گاهی دلیل خارش سر بسیار ساده است. خشکی پوست سر معمولاً در اثر استفاده از مواد شیمیایی موجود در رنگ‌ها، شامپوها و انواع محصولات مو ایجاد می‌شود. البته دلایل دیگری نیز برای این عارضه وجود دارد. به هر حال عدم آبرسانی و مرطوب کردن پوست سر می‌تواند به خشکی و خارش سر منتهی شود.
تغییر در دمای بدن
در طول خواب، نوسانات طبیعی در دمای پوست ممکن است با ایجاد خارش همراه باشد.
نوسانات هورمونی
ساعت داخلی بدن سطح هورمون‌ها را به گونه‌ای خاص تنظیم می‌کند. در شب، تولید هورمون‌های ضد التهابی به نام کورتیکواستروئیدها به طور طبیعی کاهش می‌یابد. در نتیجه شما ممکن است در طول شب مدام احساس خارش کنید.
عرق کردن
ساعاتی از روز ریزش آب ترانس اپیدرمال افزایش می‌یابد. به بیان ساده تر آب از بیرونی‌ترین لایه پوست عبور می‌کند و از سطح پوست تبخیر می‌شود. این سرایط به راحتی می‌تواند خشکی پوست را افزایش دهد. خشکی پوست نیز که یکی از عوامل اصلی تحریک‌پذیری و خارش پوست سر است.
عدم آبکشی صحیح موها در حمام
خارش، خشکی و پوسته پوسته شدن پوست سر، به شما می‌گوید که باید موهایتان را بعد از شامپو زدن، بهتر آبکشی کنید. باقی ماندن شامپو یا کف حاصل از آن می‌تواند باعث تحریک پوست سر شود.
درماتیت تماسی آلرژیک
این عارضه که همان واکنش پوست به محصولات مراقبت از مو است، به خصوص در بین افرادی که موهای خود را رنگ می‌کنند، رایج است. ماده‌ای به نام پارا فنیل دیامین (PPD) در رنگ مو وجود دارد، که پوست سر به آن واکنش نشان می‌دهد. همچنین شما ممکن است به شامپو، نرم کننده یا سایر محصولاتی که در تماس مستقیم با پوست سر هستند، حساسیت داشته باشید. نشانه درماتیت تماسی آلرژیک، جوش‌های خارش‌دار روی پوست سر است.
کهیر پوستی
این عارضه شامل برجستگی‌های قرمز و بسیار خارش‌دار است، که می‌تواند در هر نقطه از پوست از جمله پوست سر ایجاد شود. کهیر پوستی در عرض چند ساعت ظاهر و ناپدید می‌شود. اگر کهیر بیشتر از 6 هفته ماندگار شود، کهیر مزمن نامیده می‌شود. با این وجود کهیر اغلب خود به خود از بین می‌رود.
گال
این عارضه توسط یک حشره کوچک به نام کنه انسانی ایجاد می‌شود. اگر این کنه‌ها در پوست سر شما نفوذ کنند، پوست سر دچار خارش شدید می‌شود. خارش شایع‌ترین علامت گال است و می‌تواند آنقدر شدید باشد، که شما را نیمه شب از خواب بیدار کند. برای درمان این عارضه باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
کرم حلقوی پوست سر
کرم حلقوی توسط کرم‌ها ایجاد نمی‌شود. این عارضه یک عفونت ناشی از نوعی قارچ است. اگر روی پوست سر خود کرم حلقوی داشته باشید، یک جوش قرمز و شدید خارش‌دار خواهید داشت. درمان کرم حلقوی روی پوست سر نیاز به تجویز دارو دارد، بنابراین باید به پزشک مراجعه کنید.
درماتیت آتوپیک
این عارضه نوعی اگزما به نام درماتیت آتوپیک است، که می‌تواند روی پوست سر شما ایجاد شود. لکه‌های قرمز و پوسته پوسته شدن روی پوست سر، نشانه این عارضه است. در بعضی از افراد پوست سر دچار سوزش و خارش شدید می‌شود. از آنجایی که پوست سر شما با پوست سایر نقاط بدن متفاوت است، بهتر است برای برنامه درمانی به یک متخصص پوست زبده مراجعه کنید.
راه های تسکین خارش سر
از جمله راه های درمان خارش سر می‌توان به روغن درمانی اشاره کرد. روغن درمانی در درجه اول خشکی پوست سر را برطرف می‌کند. این خود یکی از مراحل رهایی از خارش و تحریک‌پذیری پوست سر است. علاوه بر این هر روغن خواص منحصربه فردی داشته که ممکن است التهابات و حساسیت‌های پوست را تسکین دهد. به این ترتیب بهترین روغن‌ها برای درمان خارش سر عبارتند از:
روغن درخت چای
این روغن خواص فراوانی دارد. اما مهم‌ترین این خواص که اتفاقاً در تسکین خارش نیز نقش دارد، قابلیت ضد قارچی و آنتی باکتریال آن است. همچنین روغن درخت چای دارای خواص ضدالتهابی است و به همین جهت تمام التهابات و حساسیت‌های پوست سر را تسکین می‌بخشد. روغن درخت چای به عنوان یک درمان طبیعی برای شوره سر، پسوریازیس و آکنه و جوش شناخته می‌شود. بنابراین عوامل خارش سر ازطریق روغن درخت چای از بین می‌روند.
روغن درخت چای همچنین یک تمیزکننده عالی برای پوست سر و فولیکول‌ها است. یعنی انواع میکروب و چربی اضافه انباشته شده در فولیکول مو، به راحتی از طریق این روغن از بین می‌برد. این یکی از راه های نجات از خارش سر است.
روغن جوجوبا
روغن جوجوبا یک درمان طبیعی برای خشکی پوست سر، اگزما و شوره سر است. روغن جوجوبا همچنین سرعت التیام زخم را افزایش می‌دهد. بنابراین اگر دلیل خارش سر شما زخم و جراحت است، روغن جوجوبا کمک زیادی به شما خواهد کرد. این روغن علاوه بر آنتی اکسیدان و ضدالتهاب بودن، ضد قارچ و ضد عفونت نیز است. خاصیت ضدقارچی می‌تواند به درمان انواع عارضه های پوست سر که عامل خارش است، کمک کند.
روغن بنفشه پایه زیتون
این روغن نیز دارای ویتامین E و خواص آنتی اکسیدانی است. طولی نمی‌کشد که استفاده از روغن بنفشه پایه زیتون خارش سر شما را بهبود می‌بخشد. این روغن یک آبرسان قوی و مرطوب‌کننده پوست سر محسوب می‌شود. بنابراین اگر پوست سر شما دچار خشکی و اگزما و خارش ناشی از آن شده است، استفاده از این روغن به شما توصیه می‌شود.
درمان خارش پوست سر
شما می‌توانید با مواد ساده‌ای که در هر خانه‌ای یافت می‌شود، خارش پوست سر را درمان کنید. موثرترین مواد در درمان خانگی خارش پوست سر به شرح زیر است:
سرکه سیب
سرکه سیب حاوی سطوح بالایی از یک ماده طبیعی به نام اسید استیک است. هزاران سال است که مردم از این اسید به عنوان ضد عفونی کننده زخم استفاده می‌کنند و دلیل آن خاصیت ضد باکتریایی و ضد قارچی آن است. سرکه سیب به ویژه در تسکین خارش پوست سر ناشی از پسوریازیس موثر است. برای این کار سرکه را در آب با نسبت 1 قسمت سرکه و 1 قسمت آب رقیق کنید.
بعد از چند دقیقه یا بعد از خشک شدن باید آن را با آب گرم بشویید. وقتی سرکه روی پوست بمالید، مخصوصاً پوست ترک خورده یا تاول‌دار، می‌تواند باعث احساس سوزش شود. بنابراین افرادی که زخم های باز روی پوست سر دارند، باید از این درمان اجتناب کنند.
موز له شده
تحقیقات نشان می‌دهد که پتاسیم، چربی‌ها و ویتامین‌های موجود در موز می‌توانند به مرطوب کردن پوست سر، درمان شوره سر و بهبود سلامت مو کمک کنند.
ماست و تخم مرغ
ترکیب این دو محصول به عنوان یک درمان خانگی سنتی برای خشکی پوست سر و موهای خشک مورد استفاده قرار می‌گیرد. ماست و تخم مرغ را با هم مخلوط کرده و به صورت موضعی استفاده می‌کنند. اگر به تخم مرغ یا شیر حساسیت یا آلرژی دارید، از این درمان اجتناب کنید.
سوالات رایج درباره خارش پوست سر
1. علت خارش پوست سر بعد از شستشو چیست؟
گاهی درست بعد از شستشو، خارش پوست سر آغاز می‌شود. این موضوع دلایل مختلفی دارد:
شامپو: شستن موها با استفاده از شامپو باعث از بین رفتن چربی طبیعی پوست سر می‌شود. این شرایط پوست را خشک و تحریک می‌کند. در نتیجه پوست سر دچار خارش می‌شود.
عدم آبکشی صحیح موها: گاهی شامپویی که شما با آن سرتان را شسته‌اید، به درستی شسته نمی‌شود. یعنی احتمالا شما سرتان را به اندازه کافی آبکشی نمی‌کنید. باقی ماندن شامپو در پوست سر می‌تواند عامل خارش شود.
2. علت خارش سر در شب چیست؟
حتما شما هم خارش سر در شب را تجربه کرده‌اید. به طور کلی خارش پوست از جمله پوست سر در شب بیشتر می‌شود. این شرایط دلایل مختلفی دارد:
افزایش دمای بدن در شب: تغییر سطح مایعات بدن، افزایش گردش جریان خون و در نتیجه افزایش دما در نیمه دوم روز، شروع می‌شود. این شرایط در شب به اوج خود رسیده و عاملی برای احساس خارش در پوست سر است.
از دست دادن آب بدن: آب بدن در طول شب کم و کمتر می‌شود. همین موضوع باعث خشکی پوست و خارش می‌شود.
تولید هورمون سیتوکین در شب: این هورمون عامل ایجاد التهاب است. التهاب هم زمینه‌ای برای خارش بدن محسوب می‌شود.
توجه به خارش پوست سر: در شب برخلاف روز که مشغول انجام فعالیت‌های روزمره هستید، وقتتان آزاد است. همین موضوع باعث می‌شود که تمرکزتان بر روی خارش پوست سر زیاد شود. و همانطور که می‌دانید این تمرکز وضعیت را بغرنج‌تر می‌کند.
تعریق: همانطور که گفتیم دمای سر در شب افزایش می‌یابد. این موضوع باعث عرق کردن می‌شود. عرق کردن نیز عامل خارش پوست سر است.
3. خارش پوست سر بر اثر کمبود چه ویتامینی است؟
کمبود ویتامین B12 می‌تواند عامل خارش و بثورات پوستی در ناحیه پوست سر شود. کمبود این ویتامین عامل بروز اگزما یا خشکی شدید که خود دلیل خارش پوست سر است نیز، محسوب می‌شود.
4. چگونه خارش سر را متوقف کنیم؟
راه‌های متفاوتی برای متوقف کردن خارش پوست سر وجود دارد. روغن تراپی یکی از این راه‌ها است. علاوه بر روغن‌هایی که معرفی کردیم، اقدامات زیر مؤثر خواهند بود:
- شستشو و آبکشی صحیح موها و پوست سر در حمام
- استفاده از شامپوهای ملایم برای شستشو در حمام
- عدم تحریک پوست سر با محصولات نامناسب
- نوشیدن آب فراوان برای درمان خشکی پوست سر
- شستن سر بعد از انجام فعالیت‌های ورزشی و تعریق
5. چه موقع برای درمان خارش پوست سر به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر خارش پوست سر شما ظرف چند روز از بین نرفت و با ریزش مو، درد، زخم یا خارش شدید همراه شد، به پزشک مراجعه کنید. خارش پوست سر به دلیل عفونت قارچی، شپش و بعضی شرایط دیگر، بدون درمان دارویی از بین نمی‌رود. علاوه بر معاینه فیزیکی، پزشک می‌تواند از پوست سر شما نمونه‌برداری کند. سپس در آزمایشگاه، سلول‌های پوست را برای وجود قارچ، باکتری یا شپش آزمایش می‌کنند. با این حال، تقریبا همه پزشکان می‌توانند علت خارش پوست سر شما را از طریق یک معاینه ساده و بررسی تاریخچه پزشکی شما تشخیص دهند.